Περίληψη / Summary
Το Άγιον Όρος συνιστά τον σημαντικότερο χώρο διάσωσης και διαφύλαξης σημαντικών έργων τέχνης και εκκλησιαστικών κειμηλίων στον ελλαδικό χώρο. Η ξυλογλυπτική είναι μια από τις βασικότερες τέχνες, η οποία συναντάται ήδη από την βυζαντινή περίοδο και σημειώνει ιδιαίτερη εξέλιξη και ανάπτυξη κατά τη μεταβυζαντινή περίοδο, στο χώρο του Άγιου Όρους. Αν και είναι λιγοστά αριθμητικά τα έργα ξυλογλυπτικής τέχνης που έχουν διασωθεί από την βυζαντινή περίοδο (13ος-15ος αι.), είναι πολύτιμη η μελέτη της τεχνικής και του διακόσμου που παρατηρούνται σε αυτά.Ξεχωριστή άνθηση παρατηρείται στην τέχνη της ξυλογλυπτικής στο Αγιον Όρος από τον 16ο αιώνα και θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη του 19ου- αρχές του 20ου αιώνα. Αντιπροσωπευτικά έργα τέχνης της μεταβυζαντινής περιόδου, μεταξύ άλλων, αποτελούν τα ξυλόγλυπτα τέμπλα, τα προσκυνητάρια, βημόθυρα και επιστύλια και σταυροί τέμπλων, τα οποία έχουν διασωθεί σε ναούς του Αγίου Όρους . Σε αυτά τα έργα έχουν μελετηθεί και θα παρουσιαστούν τα στοιχεία της τεχνικής που έχει χρησιμοποιηθεί, ο διάκοσμός και η διάρθωσή τους. Παράλληλα την ίδια περίοδο ανθεί και η μικροξυλογλυπτική με αντιπροσωπευτικότερα έργα τους σταυρούς ,τα παναγιάρια και τα εγκόλπια. Πλήθος έργων φυλάσσεται στα σκευοφυλάκια των αθωνικών μονών και μαρτυρούν την αλληλεπίδραση των μονών με τις ομόδοξες χώρες της εποχής.Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η παρατήρηση του ύφους και των καλλιτεχνικών τάσεων που υιοθετούνται κατά τις δυο παραπάνω περιόδους στα ξυλόγλυπτα έργα του Αγίου Όρους καθώς και οι επιρροές από καλλιτεχνικές τάσεις που κυριαρχούσαν σε κάθε περίοδο στον ελλαδικό ή ευρύτερα στον χριστιανικό χώρο. Τέλος, ο εντοπισμός της προέλευσης των έργων ξυλογλυπτικής είναι ακόμα ένα ζήτημα που εξετάζεται σε αυτή την εργασία , καθώς και η αναφορά των επώνυμων και ανώνυμων ξυλογλυπτών και των εργαστηρίων ξυλογλυπτικής που δραστηριοποιήθηκαν την εξεταζόμεη περίοδο στο Άγιον Όρος. Καταλήγοντας, μελετώντας την τεχνική, αλλά και την μορφολογική εξέλιξη των σημαντικότερων έργων κατά την βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, μπορεί να γίνει κατανοητή η εξέλιξη της τέχνης της ξυλογλυπτικής στην περιοχή του Αγίου Όρους.
Mount Athos is the most important place for the rescue and preservation of important works of art and ecclesiastical relics in Greece.Wood carving is one of the most basic arts, which has been found since the Byzantine period and saw a particular evolution and development during the post-Byzantine period, in the area of Mount Athos. Although the works of woodcarving art that have survived from the Byzantine period (13th-15th centuries) are few in number, it is valuable to study the technique and decoration observed in them. Α distinct flourishing is observed in the art of woodcarving on Mount Athos from the 16th century and will last until the end of the 19th - beginning of the 20th century. Representative works of art of the post-Byzantine period, among others, are the wood-carved iconostasis, bemothyra (iconostasis doors), epistyles and iconostasis crosses, which have been preserved in the temples of Mount Athos. Ιn these works of art, have been studied and will be presented the elements of the technical implementation and their decoration. At the same time, in the same period, minor scale wood carving flourishes, with the most representative works of art being the crosses, panagiaria and encolpia. Many works of art are kept in the sacristy of the Athonian monasteries and testify to the interaction of the monasteries with the orthodox countries of the time. It is also interesting to observe the style and artistic trends adopted during the above two periods in the wood-carved works of Mount Athos, as well as the influences from artistic trends that dominated in each period in the Greek or more broadly in the Christian area. Finally, tracing the provenance of the woodcarved items is still an issue addressed in this paper, as well as the reference of the named and anonymous woodcarvers and the woodcarving workshops that were active in the period under review on Mount Athos. In conclusion, by studying the technique, but also the morphological evolution of the most important works of art during the Byzantine and post-Byzantine period, can be understood the evolution of the art of wood carving in the area of Mount Athos.
