Περίληψη
Τὸ ἄρθρο παρουσιάζει καὶ ἀναλύει ἕνα ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ζωγράφου, τὸ ὁποῖο μέχρι πρόσφατα ἐθεωρεῖτο γνήσιος χρυσόβουλλος λόγος τοῦ Σέρβου τσάρου Στεφάνου Δουσάν. Τὸ 1936 οἱ Ῥῶσοι βυζαντινολόγοι Ἀλέξανδρος Solovjev καὶ Βλαδήμιρος Mošin εἶχαν ἐκφράσει εὔλογες ὑποψίες ἀναφορικὰ μὲ τὴν αὐθεντικότητα τοῦ ἐν λόγῳ ἐγγράφου, ἀλλὰ στὰ 1982-2000 ὁ Λεωνίδας Μαυρομμάτης ὑποστήριξε ὅτι δὲν ὑπάρχει ἀποχρὼν λόγος νὰ ἀμφισβητηθεῖ ἡ γνησιότητά του. Ἡ λεπτομερὴς ἀνάλυση τῆς σλαβικῆς «ὑπογραφῆς τοῦ Δουσὰν», ἡ ὁποία συμπαραβάλλεται μὲ ἐννέα αὐθεντικὲς ὑπογραφὲς τοῦ ἰδίου ἡγεμόνα ἀπὸ
τὴν περίοδο 1331-1355, ἐγείρει ὑπόνοιες ὅτι, κατὰ πᾶσα πιθανότατα, πρότυπό της στάθηκε μιὰ γνήσια ὑπογραφὴ τοῦ Σέρβου τσάρου χρονολογούμενη τὸ 1348 καὶ σωζόμενη σὲ ἔγγραφο τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου. Ὡστόσο, ἡ πλαστότητα τοῦ ζωγραφίτικου ἐγγράφου ποὺ ἀποδίδεται στὸν Δουσάν ἀποδεικνύεται ἀναντίῤῥητα μόνο ὅταν τὸ κείμενό του συγκριθεῖ μὲ δύο ἀποδεδειγμένα πλαστὰ ζωγραφίτικα ἔγγραφα ποὺ παρουσιάζονται ὡς «χρυσόβουλλοι λόγοι τοῦ Ἰωάννου Ε΄ Παλαιολόγου» καὶ φέρουν χρονολογία 1342. Τὸ «χρυσόβουλλο τοῦ Δουσὰν» δανείζεται πλῆθος στοιχείων καὶ σὲ ὁρισμένα σημεῖα ἀντιγράφει κατὰ λέξη ἕνα ἀπὸ αὐτὰ τὰ πλαστογραφήματα. Τὸ σημαντικότερο, ὅμως, εἶναι ἡ διαπίστωση πὼς ὁ γραφέας τοῦ ἄλλου πλαστοῦ χρυσόβουλλου ποὺ ἀποδίδεται στὸν Ἰωάννη Ε΄, ἦταν ὁ ἴδιος ποὺ ἔγραψε τὸ ἑλληνικὸ κείμενο τοῦ ἐπικυρωτικοῦ «χρυσόβουλλου λόγου», τὸν ὁποῖο ὁ Σέρβος τσάρος φέρεται νὰ χορήγησε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ζωγράφου τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1346.
