Τρίτη 9 Δεκεμβρίου 2025

Βελώνη Ζωή Γ., Η ίδρυση των μονών κατά τον 14ο αι. στο Άγιον Όρος: τα παραδείγματα των μονών Διονυσίου, Παντοκράτορος, Σίμωνος Πέτρας και Αγίου Παύλου. Ιστορία, κτιριακή οργάνωση, τέχνη








PDF 

Περίληψη / Summary
Η παρούσα εργασία αναλύει την ιστορία, την αρχιτεκτονική και την τέχνη των μονών Διονυσίου, Παντοκράτορος, Σίμωνος Πέτρας και Αγίου Παύλου κατά τον 18ο αιώνα. Η Μονή του Αγίου Διονυσίου ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τον όσιο Διονύσιο. Ο όσιος Νήφων ανέλαβε την ανακαίνιση και την τοιχογράφηση του καθολικού της. Το καθολικό, αφιερωμένο στο Γενέσιο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου, είναι αθωνικού τύπου. Διαθέτει εννέα παρεκκλήσια και μία αξιόλογη συλλογή εικόνων. Η Μονή Παντοκράτορος βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά του Όρους, επάνω σε έναν λόφο. Κτήτορες της μονής είναι τα αδέρφια Αλέξιος και Ιωάννης. Στο μοναστήρι λειτουργεί βιβλιογραφικό εργαστήριο. Τον 16ο αιώνα πραγματοποιήθηκε η προέκταση του καθολικού προς τα ανατολικά, ενώ την ίδια περίοδο ανακαινίστηκε και ο περίβολος της μονής. Το καθολικό της μονής διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα, καθώς συμπληρώνεται με τη λιτή και διαθέτει δυνατότητα επικοινωνίας με το παρεκκλήσιο της Κοίμησης της Θεοτόκου. Οι μορφές των αγίων που κοσμούν τους τοίχους, καθώς και η παράσταση της Δέησης, κατατάσσουν τη μονή σε πρότυπο τέχνης του 13ου αιώνα. Οι φορητές εικόνες φέρουν στοιχεία παρόμοια με εκείνα του Αρχαγγέλου που βρίσκεται στο Βυζαντινό Μουσείο της Κωνσταντινούπολης. Υπάρχουν επίσης έργα του 16ου αιώνα που κατατάσσουν τις τοιχογραφίες στην Κρητική Σχολή. Η Μονή Σίμωνος Πέτρας ιδρύθηκε από τον όσιο Σίμωνα το 1257 και αργότερα ανακαινίστηκε από τον Σέρβο δεσπότη Ιωάννη Ούγκλεση. Ο όσιος Σίμων διετέλεσε ηγούμενος, ενώ παράλληλα διαχειριζόταν πλήθος ζητημάτων. Το νέο μοναστήρι αφιερώθηκε στο Γενέσιο του Χριστού. Μετά την πτώση του Βυζαντίου, το Άγιο Όρος μετατράπηκε σε επαρχία. Στα τέλη του 16ου αιώνα, η μονή καταστράφηκε ολοκληρωτικά από μεγάλη πυρκαγιά, με αποτέλεσμα να χάσει τη ζωή του μεγάλος αριθμός μοναχών. Η αρχιτεκτονική της μονής εντάσσεται στην ευρύτερη αρχιτεκτονική του Αγίου Όρους. Το καθολικό αποτελεί χαρακτηριστικό οικοδόμημα αθωνικού τύπου. Οι εικόνες της έχουν φιλοτεχνηθεί κυρίως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ο 14ος αιώνας υπήρξε από τους πιο παραγωγικούς στον τομέα της ζωγραφικής, γεγονός που συνέβαλε στην άνθηση της παραγωγής φορητών εικόνων. Οι μορφές παρουσιάζονται με γαλήνιο τρόπο και ευγένεια. Η Μονή Αγίου Παύλου ιδρύθηκε από τον όσιο Παύλο και επανιδρύθηκε το 1383–1384 από δύο Σέρβους μοναχούς. Η επανίδρυση της μονής συνέπεσε με την άνθηση του αθωνικού μοναχισμού. Οι δύο Σέρβοι μοναχοί αγόρασαν το κελί του Αγίου Παύλου από τη Μονή Ξηροποτάμου και ξεκίνησαν την ανοικοδόμησή του. Ανοικοδόμησαν επίσης το καθολικό, το οποίο αφιέρωσαν στη Θεοτόκο. Παράλληλα, οργάνωσαν αμπέλια και κήπους. Η μονή απέκτησε περιουσία και μετόχι το 1405. Αρχιτεκτονικά, η μονή αναπτύχθηκε σταδιακά έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Στα τέλη του 14ου αιώνα ανακαινίστηκε, ωστόσο παρέμεινε εξάρτημα της Μονής Ξηροποτάμου. Η αναγνώρισή της ως ανεξάρτητο μοναστήρι ήρθε τα επόμενα χρόνια. Για την ολοκλήρωσή της πραγματοποιήθηκαν εργασίες σε επτά φάσεις. Η τέχνη της μονής προέρχεται κυρίως από την περίοδο της ανακαίνισης του ναού από τους Σέρβους μοναχούς. Το καλλιτεχνικό ρεύμα του 14ου αιώνα αποτυπώνεται στην εικόνα του Αγίου Παύλου, όπου διακρίνονται τάσεις επιστροφής σε φυσιογνωμίες και καλλιτεχνικούς τύπους παλαιότερων εποχών. Ο 14ος αιώνας αποτελεί περίοδο άνθησης και ακμής του Αγίου Όρους, ως αποτέλεσμα μιας συγκυρίας πολλών παραγόντων, με σημαντικότερο την επικράτηση της ειρήνης μετά την Οθωμανική κυριαρχία.
This writing assignment analyzes the history, architecture, and art of the Monasteries of Dionysiou, Pantokratoros, Simonos Petra, and Agios Pavlos during the 18th century. The Monastery of Saint Dionysios was founded in the mid-14th century by Saint Dionysios. Saint Niphon undertook the renovation and fresco decoration of its katholikon. The katholikon, dedicated to the Nativity of Saint John the Forerunner, follows the Athonite architectural style. It has nine chapels and a remarkable collection of icons. The Monastery of Pantokratoros is located on the northeastern side of Mount Athos, situated on a hill. Its founders were the brothers Alexios and Ioannis. A manuscript workshop operates within the monastery. In the 16th century, the katholikon was extended to the east, and during the same period, the monastery's enclosure was renovated. The monastery's katholikon differs from others, as it includes a lite (narthex) and allows access to the chapel of the Dormition of the Theotokos. The depictions of saints adorning the walls, along with the representation of the Deesis, rank the monastery as an artistic model of the 13th century. The portable icons bear features similar to the Archangel depicted in the Byzantine Museum of Constantinople. There are also 16th-century works that classify the frescoes within the Cretan School of painting. The Monastery of Simonos Petra was founded by Saint Simon in 1257 and was later renovated by the Serbian despot Ioannis Uglesha. Saint Simon served as abbot while managing numerous responsibilities. The new monastery was dedicated to the Nativity of Christ. After the fall of Byzantium, Mount Athos became a province. In the late 16th century, the monastery was completely destroyed by a large fire, resulting in the death of many monks. The monastery's architecture belongs to the broader architectural tradition of Mount Athos. The katholikon is a characteristic structure of the Athonite type. Its icons were mainly created after the Fall of Constantinople. The 14th century was among the most productive in the field of painting, leading to a flourishing of portable icon production. The figures are depicted with serenity and grace. The Monastery of Saint Paul was founded by Saint Paul and was re-established in 1383–1384 by two Serbian monks. This re-establishment coincided with the flourishing of Athonite monasticism. The two monks purchased the cell of Saint Paul from the Monastery of Xeropotamou and began its reconstruction. They also rebuilt the katholikon, dedicating it to the Theotokos, while cultivating vineyards and gardens. The monastery acquired property and a dependency (metochi) in 1405. Architecturally, the monastery developed gradually until the early 19th century. In the late 14th century, it was renovated but remained a dependency of the Monastery of Xeropotamou. Its recognition as an independent monastery came in the following years. The completion of the monastery took place in seven construction phases. The monastery's art mainly originates from the renovation period of the church by the Serbian monks. The artistic current of the 14th century is reflected in the icon of Saint Paul, where artistic tendencies return to the physiognomies and styles of earlier periods. The 14th century was a period of flourishing and peak for Mount Athos, resulting from a confluence of many factors, the most significant of which was the establishment of peace following Ottoman rule.