Περίληψη
Διονυσόπουλος Νικόλαος – Milanović Vesna, Σύνθεση τοιχογραφίας του Georgije Mitrofanović με παραστάσεις ηγεμόνων του Μεσαίωνα στη νότια αψίδα της τράπεζας του Χιλανδαρίου
Η σύνθεση με παραστάσεις μεσαιωνικών ηγεμόνων είναι μια μοναδική σύνθεση στο σύνολο των τοιχογραφιών της τράπεζας του Χιλανδαρίου, η οποία υπογράφηκε από τον ζωγράφο Georgije Mitrofanović το 1621/1622, αντικαθιστώντας τα προηγούμενα, τρεις αιώνες παλαιότερα έργα. Απεικονίζει τον Σέρβο βασιλιά Μιλούτιν και τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β' Παλαιολόγο σε μια παραφρασμένη εκδοχή της εικονογραφικής προσπάθειας που συναντάται στις μεσαιωνικές προσωπογραφίες εντός του νάρθηκα του Καθολικού της Μονής. Με ορισμένες τροποποιήσεις, ενσωματώθηκε σε ένα νέο προγραμματικό πλαίσιο, μαζί με τις μορφές του μοναχού αγίου Συμεών (που πιθανότατα αντιπροσωπεύει τον πρώην βασιλιά Uroš I) και του αγίου Stefan Dečanski. Η διαμόρφωση του τελευταίου ζεύγους βασίζεται σε εικονογραφικά μοτίβα που συνδυάζουν το αρχικό θέμα της ευσεβούς προστασίας των ηγεμόνων με μοτίβα μαρτυρίου και ακλόνητης πίστης. Το νέο εικαστικό σύνολο, με μορφές ευσεβών και ορθόδοξων ηγεμόνων από το μεσαιωνικό παρελθόν, ολοκληρώνεται με την εισαγωγή του συμβόλου του σταυρού μεταξύ τους και με την τοποθέτηση όλων των μορφών υπό την προστασία και την ευλογία του Χριστού, του Αγγέλου της Μεγάλης Βουλής. Γιατί ο δημιουργός αυτού του εικαστικού προγράμματος συνέδεσε τους περασμένους ηγεμόνες, προστάτες του μοναστηριού, με μια ξεχωριστή, μη παραδοσιακή αναπαράσταση του Χριστού; Πώς επηρεάζει το πέρασμα του χρόνου από τη μεσαιωνική περίοδο την πρόσληψη αυτής της εικονογραφικής ομάδας; Τι σηματοδοτεί το μετάλλιο με τον σταυρό και το Χριστόγραμμα στη συγκεκριμένη διάταξη; Αυτά και παρόμοια ερωτήματα, τα οποία έχουν ως επί το πλείστον παραβλεφθεί σε προηγούμενες συζητήσεις που επικεντρώθηκαν στην αναστηλωτική πτυχή του έργου του Mitrofanović, απορρέουν από την προσπάθεια να κατανοήσουμε τι επιτεύχθηκε μέσω των χαρακτηριστικών και των συνθηκών της εποχής κατά την οποία η ανακαινισμένη τράπεζα ζωγραφίστηκε, ιδίως στο πλαίσιο των προκλήσεων που αντιμετώπιζε η ορθόδοξη κοινότητα στο τότε οθωμανικό κράτος.
