Χαριζάνης Γεώργιος, Η Χρυσόπολις και ο Κρούσοβος στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα μέσα από τα αγιορειτικά έγγραφα

Χαριζάνης Γεώργιος, 
«Η Χρυσόπολις και ο Κρούσοβος στις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα μέσα από τα αγιορειτικά έγγραφα», Βυζαντιακά 35 (2018-2019), σ. 87-103. 
Θεσσαλονίκη 2019

PDF

Περίληψη / Summary

Σκοπός του παρόντος άρθρου — με βάση την έρευνα και τη μελέτη των αθωνικών εγγράφων — είναι να καταδείξει τη σημασία και τον οικονομικό ρόλο τόσο της Χρυσούπολης όσο και του Κρούσοβου στην περιοχή της εκβολής του ποταμού Στρυμόνα κατά τους τελευταίους βυζαντινούς αιώνες. Η Χρυσούπολη, κάστρο, φρούριο ή πόλη, βρισκόταν σε πολύ σημαντική θέση, στην αριστερή/ανατολική όχθη του ποταμού Στρυμόνα, κοντά στην εκβολή του, καθώς και στη θάλασσα, δηλαδή στον Στρυμόνα ή Ορφανό κόλπο. Μια πλούσια και εύφορη ενδοχώρα, η πεδιάδα των Σερρών, έφτανε μέχρι τα βόρεια όρια της πόλης. Η Χρυσούπολη, που διαδέχθηκε στην περιοχή κατά τη βυζαντινή περίοδο την παλαιοχριστιανική Αμφίπολη, είχε λιμάνι και αλυκές για την παραγωγή αλατιού. Τα αθωνικά μοναστήρια (Λάυρα, Βατοπεδίου, Εσφιγέννου και Παντοκράτορα) απέκτησαν σταδιακά στην περιοχή εκτάσεις γης και άλλες περιουσίες εντός του κάστρου της Χρυσούπολης. Η Χρυσούπολη αναφέρεται στα έγγραφα του Αγίου Όρους της βυζαντινής περιόδου μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα. Μετά την τουρκοκρατία, η Χρυσούπολη συνέχισε να υπάρχει μέχρι τα μέσα του 16ου αιώνα, όταν ερειπώθηκε και εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους της. Από την άλλη πλευρά, το χωριό Κρούσοβος της Κατεπανικής του Στρυμώνα βρισκόταν σε ένα λόφο, στη δεξιά/δυτική όχθη του ποταμού Στρυμόνα, 4 χλμ. μακριά από την εκβολή του. Ο Κρούσοβος ήταν μετόχι, στην κατοχή της μονής Εσφιγμένου του Αγίου Όρους. Σήμερα ταυτίζεται με το ερειπωμένο και εγκαταλελειμμένο χωριό Παλιά Άνω και Κάτω Κερδύλια. Ο Κρούσοβος, όπως και άλλα χωριά της βυζαντινής υπαίθρου, παρουσίασε μια μικρή πτώση στα οικονομικά του στοιχεία, όπως συνάγεται από τα πρακτικά του 1318 και 1321 — μια ένδειξη της γενικής παρακμής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που ήταν εμφανής εκείνη την εποχή. Επιπλέον, οι εμφύλιοι πόλεμοι του Βυζαντίου κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα και η σταδιακή κατάκτηση της Θράκης και της Μακεδονίας από τους Τούρκους από το δεύτερο μισό του αιώνα και μετά, επιδείνωσαν την κατάσταση και αποδυνάμωσαν οικονομικά τις βυζαντινές πόλεις και χωριά. 

Charizanis Georgios, Chrysoupolis and Krousovos on the mouth of Strymon River through the Athonite documents 

The purpose of this article — based on the research and study of the Athonite documents — is to demonstrate the importance and the economic role of both Chrysoupolis and Krousovos in the region of the mouth of

the Strymon River during the last Byzantine centuries. 

Chrysoupolis, castron, fortress or city, was situated in a very significant spot, on the left/east bank of the Strymon River, near its mouth, as well as the sea i.e. the Strymonic or Orphanou gulf. A rich and fertile inland, the plain of Serres, reached the northern edges of the city. Chrysoupolis, which succeeded in the region during the Byzantine period the early Christian Amphipolis, had a skala/port and a saline for the production of salt. The Athonite monasteries (Lavra, Vatopedi, Esphigmenou and Pantocrator) obtained gradually in the region pieces of land and other properties inside the castle of Chrysoupolis. Chrysoupolis is mentioned in the documents of Athos of the Byzantine period until the end of the 14th century. After the Turkish conquest, Chrysoupolis continued to survive until the midst of the 16th century, when it was ruined and abandoned by its inhabitants. 

On the other side, the chorion/village of Krousovos of the Katepanikion of Strymonos was situated on a hill, on the right/west bank of the Strymon River, 4km away from its mouth. Krousovos was a metochion, in the possession of the Esphigmenou monastery of Mount Athos; nowadays it is identified with the ruined and abandoned village of Palaia Ano and Kato Kerdyllia. Krousovos, as well as other villages of the Byzantine countryside, had a slight fall in its economic figures, as it is concluded from the praktika/records of 1318 and 1321 — an indication of the general decline of the Byzantine Empire that was evident at that time. Furthermore, the civil wars of Byzantium during the first half of the 14th century and the gradual conquest of Thrace and Macedonia by the Turks in the second half of the century onwards, worsened the situation and weakened economically the Byzantine cities and villages.