-1.jpg)
Περίληψη / Summary
D'Ayala Valva Luigi, Οι λόγοι μιας συνάντησης: Αθανάσιος ο Αθωνίτης και οι Ιταλοέλληνες μοναχοί
Κάποια στοιχεία από τους βίους του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη, του ιδρυτή της Μεγίστης Λαύρας (963), μας πληροφορούν για τις σχέσεις του με Ιταλοέλληνες, δηλαδή βυζαντινούς μοναχούς από τη Νότια Ιταλία. Σύγχρονα αγιορείτικα έγγραφα μαρτυρούν επίσης την ύπαρξη τουλάχιστον δύο μοναστηριών που ιδρύθηκαν από Ιταλοέλληνες στο Άγιο Όρος. Πώς μπορούν να εξηγηθούν αυτές οι μαρτυρίες; Ποιοι ήταν οι λόγοι αυτής της συνάντησης; Αφού σκιαγραφηθεί εν συντομία η προϊστορία αυτών των δύο παράλληλων κλάδων του βυζαντινού μοναχισμού και η μορφή που απέκτησαν στα μέσα του 10ου αιώνα, το άρθρο προχωρεί σε μια πιο προσεκτική εξέταση των μαρτυριών που τεκμηριώνουν την παρουσία των ιταλοελλήνων μοναχών στο Άγιο Όρος και, ειδικότερα, τη συνάντησή τους με τον Αθανάσιο, τον ιδρυτή της Λαύρας. Οι κύριοι λόγοι αυτής της συνάντησης εντοπίζονται, αφενός, στο εξαιρετικό «οικουμενικό» πνεύμα του τελευταίου (που τεκμηριώνεται καλά από το Τυπικό του), το οποίο τον έκανε ικανό να προσελκύει και να είναι ανοιχτός στην υποδοχή ξένων μοναχών, χωρίς καμία εθνική ή πολιτισμική προκατάληψη, και αφετέρου στην προσωπική μοναστική του διαδρομή ως ερημίτη που, σχεδόν παρά τον εαυτό του, έφτασε να ιδρύσει ένα μοναστήρι, διατηρώντας πάντα ένα θεμελιωδώς ησυχαστικό πνεύμα. Τέτοια προσωπικά χαρακτηριστικά του Αθανασίου, σε συνδυασμό με τον «υβριδικό» χαρακτήρα του μοναστικού συστήματος που ίδρυσε (το οποίο έμοιαζε με τη σύνθεση που επιχειρήθηκε στη Νότια Ιταλία), ήταν πιθανώς αυτό ακριβώς που προσέλκυσε τους ιταλοέλληνες μοναχούς, όπως ο Νικηφόρος «ο Γυμνός» και άλλοι μετά από αυτόν, και έκανε τη συνάντηση μεταξύ αυτών των μοναχών όχι μόνο δυνατή αλλά και γόνιμη.
Some evidence from the Lives of St Athanasius the Athonite, the founder of the Great Lavra (963), tells us of his relations with Italo-Greek, i.e. Byzantine monks from Southern Italy. Contemporary Athonite documents also testify to the existence of at least two monasteries founded by Italo- Greeks on Mount Athos. How can these testimonies be explained? What were the reasons for this encounter? After briefly outlining the prehistory of these two parallel branches of Byzantine monasticism and the shape they achieved in the mid-10th century, the A. goes on to take a closer look at the evidence documenting the presence of Italo-Greek monks on Mount Athos and, in particular, their encounter with Athanasius, the founder of Lavra. The main reasons for this encounter are identified, on the one hand, in the latter’s extraordinary ‘ecumenical’ spirit (well documented by his Typikon), which made him able of attracting and open to welcoming foreign monks, without any ethnic or cultural bias, and on the other in his personal monastic journey as a hermit who, almost despite himself, came to found a monastery, always preserving a fundamentally hesychastic spirit. Such personal characteristics of Athanasius, together with the ‘hybrid’ character of the monastic system he established (which resembled the synthesis that was attempted in Southern Italy) was probably precisely what attracted the Italo-Greek monks, such as Nicephorus “the Nude” and others after him, and made the encounter between these monks not only possible but fruitful.
