Περίληψη / Резиме
Olivera Milanović-Jović, Η μονή Hopove μεταξύ Αγίου Όρους και Ρουμανίας
Λόγω ανεπαρκών ιστορικών πηγών και δεδομένων, οι σχέσεις και οι λόγοι για την προηγούμενη ύπαρξη δύο, παλαιότερων και νέων οικοτόπων, που συνδέονται με το όνομα Hopovo, δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί πλήρως. Τα σχήματα των θεμελίων του παλαιότερου ναού στον χώρο κάτω από τους τοίχους της νέας εκκλησίας, που ανακαλύφθηκαν κατά τις εργασίες συντήρησης, δίνουν ευκαιρία σύγκρισης με τα θεμέλια μολδαβικών εκκλησιών που χτίστηκαν τον 15ο αιώνα. Εκείνη την εποχή, ο δεσπότης Đorđe Branković, εγγονός του δεσπότη Đurđ Branković Smederevac, βρέθηκε για πρώτη φορά στη Βλαχία μετά από πρόσκληση του βοεβόδας Radul. Λίγα χρόνια αργότερα, τον υποδέχτηκε στη Βλαχία ο βοεβόδας Neagoje Basarab, στον οποίο πήρε για σύζυγο την ξαδέρφη του Milica (Jakšić). Ταξιδεύοντας μέσα από τη «Σερβική Θηβαΐδα», ο Ρουμάνος συγγραφέας Hazdeu V. Ο Petriceicu λέει για το "pomelnik" που συνάντησε στο Χόποβο, στο οποίο ήταν γραμμένα τα ονόματα των ιδρυτών των Ρουμάνων ηγεμόνων και βογιάρων που δώρησαν την εκκλησία ή βοήθησαν στην ίδρυση και την ανέγερσή της.
Η έκθεση αξίζει προσοχής διότι στο Hopovo, καθώς και στην περίπτωση του Krušedol, αναφέρονται τα πρόσωπα της ρουμανικής ιστορίας του 16ου και 17ου αιώνα και τα ονόματα των Μολδαβών και Βλαχών ευεργετών επισημαίνονται με παρόμοιο τρόπο, μεταξύ των οποίων όνομα Neagoja Basarab. Είναι επίσης αναμφισβήτητη η παρουσία των μαθητών του Θεοφάνη. Οι ζωγραφιές του Θεοφάνη από τη Λαύρα και άλλα μοναστήρια του Αγίου Όρους απεικονίζονται καλύτερα στις σκηνές της Σφαγής των νηπίων στη Βηθλεέμ, στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Δυτικά μοντέλα, πάνω απ' όλα η γκραβούρα του Mark-Antonio Raimondi στη σκηνή της Σφαγής των Νηπίων της Βηθλεέμ. Δεδομένου ότι αυτή η παράσταση συμφωνεί πλήρως με τη συνθετική λύση του Θεοφάνη του Κρητός, ο οποίος είναι γνωστό ότι ακολούθησε τα κλασικά πρότυπα της βυζαντινής ζωγραφικής του 14ου αιώνα, είναι πιθανό ότι η παλαιότερη βυζαντινή κληρονομιά επηρέασε επίσης την αντίληψη του Mark-Antony. η βασική διάταξη των μορφών. Από την άλλη πλευρά, η συσχέτιση των αγιορειτών ζωγράφων και των γιων του Θεοφάνη, καθώς και Βλαχικών ζωγράφων, με τη Βενετία γύρω στο 1600 για σκοπούς απόκτησης υλικών και άλλους λόγους, αποδεικνύεται από αρχειακά έγγραφα. Το Hopovo, με την τοιχογραφία του, στέκεται ανάμεσά τους ως σίγουρη απόδειξη της ίδιας καλλιτεχνικής, εικονογραφικής ακόμα και τεχνολογικής εμπειρίας καθώς και της πνευματικής και πολιτιστικής ταυτότητας της μεγάλης περιοχής των Βαλκανίων.
Оливера Милановић-Јовић, Хопове између Свете Горе и Румуније
У след недовољних историјских извора и података, још нису у потпуности расветљени односи и разлози некадашњег постојања два, старијег и новог станишта, повезаних именом Хопово. Облици основе старијег храма у простору испод зидова нове цркве откривеног током конзерваторских радова, пружају могућност за компарацију са основама молдавских цркава саграђених у XV веку. У то време се деспот Ђорђе Бранковић, унук деспота Ђурђа Бранковића Смедеревца, по позиву влашког војводе Радула по први пут налази у Влашкој. Неколико година касније, у Влашкој га дочекује војвода Јован Неагоје Басараб коме одводи своју рођаку Милицу (Јакшић) за супругу. Путујући кроз "српску тебаиду", румунски аутор Хаздеу В. Petriceicu говори о ,,помелнику" на који је наишао у Хопову, на којем су уписана имена ктитора румунских владара и бојара који су даривали цркву или помогли њено оснивање и градњу. Извештај заслужује пажњу стога што се и у Хопову, као и у случају Крушедола, помињу личности румунске историје XVI и XVII века и што се на сличан начин издвајају имена молдавских и влашких доброчинитеља међу којима је и име Јована Неагоје Басараба. Како је изречено већ у првом извештају (1955) о манастирском иконографском репертоару, у живопису Новог Хопова уочавају се знатне везе са румунским црквама Влашке и Молдавије, али је неоспорно и присуство следбеника Теофана Крићанина који су пренели његова сликарска остварења из католикона у Лаври и из других манастира Свете Горе. То најбоље илуструју сцене Покољ деце у Витлејему, Уздизање часног крста и Успостављање икона. Скорашња истраживања румунских историчара уметности наводе на нова размишљања у вези са досадашњим тврдњама о иконографском утицају западних узора, пре свих гравире Марк-Антонија Рајмондија на сцену Покоља витлејемске деце. Како се ова представа у потпуности слаже са композиционим решењем Теофана Крићанина у Лаври за кога се зна да се угледао на класичне узоре византијског сликарства XIV века, могуће је да је старије византијско наслеђе утицало и на Марк-Антонијеву концепцију у основном распореду фигура. С друге стране, повезаност атонских сликара и синова Теофана Крићанина, али и влашких зографа с Венецијом око 1600. године ради набавке материјала и других разлога, доказана је архивским документима. Хопово, са својим зидним сликарством стоји између њих као сигуран доказ истог уметничког, иконографског па и технолошког искуства као и духовног и културног идентитета великог простора Балкана.
