Shumylo S. V., Η ανάπτυξη των πνευματικών και πολιτιστικών δεσμών μεταξύ της Ουκρανίας και του Άθωνα από τον δέκατο έβδομο αιώνα έως το πρώτο τρίτο του δέκατου ένατου αιώνα
Επιστημονική εργασία με βάση τα χειρόγραφα.
Η διατριβή του Shumylo διερευνά την ιστορία των πνευματικών και πολιτιστικών δεσμών μεταξύ της Ουκρανίας και του Άθωνα, και τη δραστηριότητα των αθωνικών πνευματικών κέντρων τόσο στη μεσαιωνική όσο και στην πρώιμη σύγχρονη εποχή από τον δέκατο έβδομο αιώνα έως το πρώτο τρίτο του δεκάτου ενάτου αιώνα.
Βασιζόμενος σε ένα ευρύ φάσμα αρχειακών και δημοσιευμένων εγγράφων, περιγράφει την έναρξη και την ανάπτυξη των πνευματικών και πολιτιστικών δεσμών μεταξύ Ουκρανίας και Άθωνα και δείχνει πώς αυτοί οι δεσμοί επηρέασαν την Ουκρανική Ορθόδοξη αναγέννηση, δίνοντας αφορμή για εκκλησιαστικές, πολιτιστικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ουκρανία από τον δέκατο έβδομο έως τον δέκατο όγδοο αιώνα.
Ειδικότερα, η επίδραση της αγιορείτικης ησυχαστικής παράδοσης κατά την περίοδο αυτή ήταν σημαντική για την περαιτέρω πνευματική αφύπνιση και πολιτιστική ανάπτυξη στα ουκρανικά εδάφη. Οι μοναχοί του Άθω συμμετείχαν στην αποκατάσταση και διάδοση των παραδόσεων του ησυχασμού εντός της μητροπολιτικής εξουσίας του Κιέβου, συμβάλλοντας σημαντικά στη διαμόρφωση του αρχαίου ουκρανικού πολιτισμού, λογοτεχνίας και τέχνης.
Διαπιστώθηκε ότι στα τέλη του 16ου - αρχές του 17ου αιώνα (μετά τα γεγονότα της Ένωσης Μπρεστ το 1596) Ουκρανοί μοναχοί του Άθω συμμετείχαν ενεργά στην αναβίωση της Ορθοδοξίας στην Ουκρανία, συμμετείχαν στην αποκατάσταση της ορθόδοξης ιεραρχίας της μητροπολιτικής περιφέρειας του Κιέβου, αναμόρφωση Ουκρανικών Ορθόδοξων μοναστηριών, πολιτιστικών και εκπαιδευτικών, λογοτεχνικών και πολεμικών δραστηριοτήτων, καθώς και συνέβαλε στη συμμετοχή των Ουκρανών Κοζάκων στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και της ελευθερίας της Ορθόδοξης θρησκείας στην Κοινοπολιτεία.
Αποδεικνύεται ότι κατά το δεύτερο μισό του 17ου και 18ου αιώνα οι πνευματικοί και πολιτιστικοί δεσμοί του ουκρανικού μοναχισμού και των Κοζάκων με τον Άθω έγιναν αισθητά πιο ενεργοί. Σημαντικό ρόλο έπαιξε ο Ουκρανός Κοζάκος επιστάτης, ο οποίος θεώρησε τη συμμετοχή του στην υλική υποστήριξη των αγιορείτικων μονών ως ένα συγκεκριμένο χαρακτηριστικό της ιδιότητάς του. Η ανάλυση των πηγών δείχνει ότι δωρητές των μονών του Άθω κατά τη διάρκεια του Χετμανάτου ήταν συχνά Ουκρανοί χετμάνοι και Κοζάκοι αξιωματικοί.
Αυτές οι εξελίξεις οδήγησαν στην ίδρυση τεσσάρων ακμάζων ουκρανικών μοναστηριακών σκηνωμάτων στον Άθω: της σκήτης του Μαύρου Βηρού και της σκήτης του Προφήτη Ηλία, του κελλίου του Αγίου Κωνσταντίνου Κελίωνα και της Μονής Σιμωνόπετρας. Οι Ουκρανοί Κοζάκοι και οι μοναχοί έπαιξαν σημαντικό ρόλο εδώ, όπως και οι ευεργέτες από τη Zaporozh´ya και τη Zadunayskaya Sech´. Η διατριβή δείχνει ότι αυτοί οι δεσμοί αύξησαν τη δημοτικότητα του αθωνικού μοναχισμού με τους Κοζάκους και στην Ουκρανία, διευκολύνοντας την αμοιβαία πνευματική και πολιτιστική ανταλλαγή.
Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε ότι η σκήτη του Μαύρου Βηρού ήταν σημαντικό ουκρανικό κέντρο στο Άγιο Όρος και ιδρυτές της ήταν Ουκρανοί μοναχοί και εκπρόσωποι των Κοζάκων πρεσβυτέρων. Οι μοναχοί σε αυτό το μοναστήρι ήταν κυρίως ντόπιοι ουκρανικών εδαφών, ιδιαίτερα οι πρώην Κοζάκοι του Ζαπορόζ. Αποδεικνύεται η ύπαρξη στενών επαφών του ερημητηρίου της σκήτης του Μαύρου Βηρού με τους Zaporozhian Sich και της πλωτής οδού από το Zaporozhye στο Άγιο Όρος τον 18ο αιώνα. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας επιτρέπουν να επιβεβαιώσουμε τη σημασία της σκήτης του Προφήτη Ηλία, η οποία επίσης ιδρύθηκε από τον Ουκρανό όσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκι, στην ιστορία του μοναχισμού στο Άγιο Όρος. Στη σκήτη αυτή ίδρυσε το δικό του ιεροδιδασκαλείο και η ίδια η σκήτη έγινε κέντρο πνευματικότητας, εκπαίδευσης και λογοτεχνίας στο Άγιο Όρος και όχι μόνο. Αργότερα, η σκήτη Προφήτη Ηλία έγινε το πνευματικό και πολιτιστικό κέντρο της μετανάστευσης των Ουκρανών Κοζάκων, όπου αγωνίστηκαν οι πρώην Κοζάκοι της Ζαπορόζι από το Υπερδουνάβιο Σιχ και το Κουμπάν. Η παρακμή και η καταστροφή των ουκρανικών μοναστηριακών κέντρων στο Άγιο Όρος είναι συνέπειες των γεγονότων της ελληνικής εθνικοαπελευθερωτικής επανάστασης του 1821-1829.
Η διατριβή είναι πρωτότυπη γιατί βασίζεται σε ελάχιστα γνωστές αρχειακές πηγές του δέκατου όγδοου έως του πρώτου τρίτου του δέκατου ένατου αιώνα. Καθιερώνει τον καθοριστικό ρόλο των ουκρανικών αθωνικών σκητών –ιδιαίτερα του Μαύρου Βηρού και του Προφήτη Ηλία– στην ιστορία, τον πολιτισμό και την κληρονομιά του ουκρανικού μοναχισμού στον Άθωνα. και καταδεικνύει τους ισχυρούς δεσμούς μεταξύ των Zaporoz`ka και Zadunayska Sich με το Άγιο Όρος. Η παρουσία Ουκρανών και Κοζάκων μοναχών έχει αφήσει σημαντικά πολιτιστικά και αρχιτεκτονικά ίχνη στο Άγιο Όρος. Περαιτέρω μελέτη της ουκρανικής Αθωνικής παρουσίας είναι μια λεωφόρος που πρέπει να διερευνηθεί από Ουκρανούς μελετητές.
Λέξεις-κλειδιά: η ιστορία του ουκρανικού πολιτισμού, οι διεθνείς πνευματικοί και πολιτιστικοί δεσμοί, ο Άθως, το Κοζάκο Χετμανάτο, το Zaporoz`ka Shic, ο μοναχισμός.
Shumylo S. V. The Development of Spiritual and Cultural Ties between Ukraine and Athos from the Seventeenth Century to the First Third of the Nineteenth Century
Qualifying scientific work on the basis of manuscripts.
Shumylo’s thesis explores the history of the spiritual and cultural ties between Ukraine and Athos, and the activity of Athonite spiritual centres in both mediaeval and early modern times – from the seventeenth century to the first third of the nineteenth century.
Drawing on a wide range of archival and published documents, it outlines the onset and development of the spiritual and cultural ties between Ukraine and Athos, and shows how these ties influenced the Ukrainian Orthodox revival giving rise to ecclesiastical, cultural and political developments in Ukraine from the seventeenth to the eighteenth centuries.
In particular, the influence of Athos hesychastic tradition during this period was important for further spiritual awakening and cultural development in the Ukrainian lands. Athos monks joined the restoration and spread of hesychasm traditions within the Kyiv metropolitanate, making a significant contribution to the formation of ancient Ukrainian culture, literature and art.
It was found that in the late XVI - early XVII centuries (after the events of the Brest Union in 1596) Ukrainian Athos monks took an active part in the revival of Orthodoxy in Ukraine, joined the restoration of the Orthodox hierarchy of the Kyiv metropolitanate, reforming Ukrainian Orthodox monasteries, cultural and educational, literary and polemical activities, as well as contributed to the involvement of the Ukrainian Cossacks in defending the rights and freedom of the Orthodox religion in the Commonwealth.
It is proved that during the second half of the XVII and XVIII centuries the spiritual and cultural ties of the Ukrainian monasticism and the Cossacks with Athos became noticeably more active. An important role was played by the Ukrainian Cossack foreman, who considered his participation in the material support of Athos monasteries as a certain attribute of his status. Analysis of sources shows that donors of Athos monasteries during the Hetmanate were often Ukrainian hetmans and Cossack officers.
These developments led to the foundation of four flourishing Ukrainian monastic sights on Athos: the Cherny Vir and Prophet Elijah Sketes, the St Constantine Kellion and within Simonopetra Monastery. Ukrainian Cossacks and monks played an important part here, as did benefactors from Zaporozh´ya and Zadunayskaya Sech´. The thesis shows that these ties increased the popularity of Athonite monasticism with the Cossacks and in Ukraine, facilitating mutual spiritual and cultural exchange.
In particular, it was found out that the monastery "Black Whirlpool" was an important Ukrainian center on Mount Athos, and its founders were Ukrainian monks and representatives of the Cossack elders. The monks in this monastery were mostly natives of Ukrainian lands, in particular the former Zaporozhian Cossacks. The existence of close contacts of the Chorny Vyr hermitage with the Zaporozhian Sich and of the waterway from Zaporozhye to Mount Athos in the XVIII century is proved. The results of the study allow us to assert the importance of Ilyinsky monastery, which was also founded by Ukrainian elder Paisiy Velychkovsky, in the history of monasticism on Mount Athos. In that monastery he established his own seminary, and the monastery itself became a center of spirituality, education and literature on Mount Athos and beyond. Later, the Ilyinsky monastery became the spiritual and cultural center of the Ukrainian Cossack emigration, where former Zaporozhian Cossacks from the Transdanubian Sich and Kuban struggled. The decline and devastation of Ukrainian monastic centers on Mount Athos are consequences of the events of the Greek national liberation revolution of 1821-1829.
The thesis is original because it draws on little-known archival sources of the eighteenth to the first third of the nineteenth centuries. It establishes the defining role of the Ukrainian Athonite cloisters – especially of Cherny Vir and the Prophet Elijah Skete – in the history, culture and heritage of Ukrainian monasticism on Athos; and it demonstrates the strong links between the Zaporoz`ka and Zadunayska Sich´ with the Holy Mountain. The presence of Ukrainian and Cossack monks has left significant cultural and architectural traces on Mount Athos. Further study of the Ukrainian Athonite presence is an avenue to be explored by Ukrainian scholars.
Keywords: the history of Ukrainian culture, international spiritual and cultural ties, Athos, the Cossack Hetmanate, the Zaporoz`ka Shic, monasticism.
