Περίληψη
Fanelli Marco, Οι Αγιορείτες μοναχοί και το Ισλάμ στον 14ο αιώνα: Οι αγιογραφικές πηγές.
Το άρθρο έχει ως στόχο να προσεγγίσει το θέμα της πορείας των τουρκικών ταξιαρχιών στα βυζαντινά εδάφη, και ειδικότερα στο Άγιο Όρος, κατά τη διάρκεια του δέκατου τέταρτου αιώνα. Παρέχει μια νέα προοπτική για το θέμα αυτό. Μάλιστα, εστιάζει στις αγιογραφικές πηγές και στο πώς περιγράφουν την αντίδραση των αγιορειτών μοναχών μπροστά στο φαινόμενο αυτό. Οι πηγές έχουν τοποθετηθεί σύμφωνα με μια θεματική σειρά: 1) περιπτώσεις διαφυγής από το Άγιο Όρος μετά τις τουρκικές επιδρομές- 2) αναφορές από ή προς την αιχμαλωσία- 3) οι συνέπειες της τουρκικής προέλασης στις ασιατικές και δυτικές επαρχίες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- 4) ο ψυχολογικός αντίκτυπος στις μοναστικές κοινότητες του Άθω, και τέλος 5) η σχέση μεταξύ των αγιορειτών μοναχών και των ισλαμικών κοινοτήτων στους Αγίους Τόπους ως αγαπημένου προσκυνηματικού προορισμού. Η αντίληψη της βίας των τουρκικών στρατευμάτων αναγκάζει τις αθωνικές κοινότητες σε μια γενική επανεξέταση του τρόπου ζωής και των ασκητικών πρακτικών. Επιπλέον, προκαλεί έμμεσα τη διάδοση του ησυχαστικού τρόπου ζωής εκτός των συνόρων του Αγίου Όρους κατά την ύστερη βυζαντινή περίοδο. Από φόβο για τους ισλαμιστές εχθρούς οι βιογράφοι εκμεταλλεύονται την ευκαιρία για να επαινέσουν τα ηθικά προσόντα των μοναστικών τους αγωνιστών. Από την άλλη πλευρά, στις πηγές αυτές δεν ασχολούνται με τα ισλαμικά ήθη- η βία των εχθρών είναι το μοναδικό θέμα που θεωρούν ως a priori διακριτό χαρακτηριστικό των οπαδών του Μωάμεθ.
Λέξεις κλειδιά: Άγιον Όρος, Αγιορειτικός μοναχισμός, Ησυχασμός, 14ος αιώνας, Βυζαντινή αγιογραφία, Οθωμανική κατάκτηση, Χριστιανο-μουσουλμανικές σχέσεις, Κάλλιστος Α´, Γρηγόριος Παλαμάς, Φιλόθεος Κόκκινος
