Περίληψη / Summary
Το μοναστήρι του Παντοκράτορα ιδρύθηκε λίγο πριν από το 1357 από τους αδελφούς Αλέξιο και Ιωάννη, οι οποίοι πιθανότατα προέρχονταν από την αριστοκρατική οικογένεια των Κοντοστεφάνων, συγγενών των Παλαιολόγων, αλλά και σε σχέση με τη δυναστεία των Κομνηνών. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ανακαλύφθηκαν ερείπια παλαιότερου κτιρίου στα μπουντρούμια της μονής. Η έκταση που καταλαμβάνει σήμερα το μοναστήρι του Παντοκράτορα επιτεύχθηκε με τον διπλασιασμό του αρχικού όγκου, που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, με μια επέκταση προς τα νότια του αρχιτεκτονικού συγκροτήματος προς το τέλος του 15ου και τις αρχές του 16ου αιώνα με τη συνεργασία ανώτερων Ρουμάνων αξιωματούχων. Έξω από το νοτιοανατολικό άκρο του μοναστηριού, σε έναν απότομο βράχο που προεξέχει της θάλασσας, βρίσκεται το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Αθανασίου του Αθηναίου, ή ο ταφικός ναός της μονής, όπου παρατηρούνται στοιχεία της αρχιτεκτονικής της περιόδου των Κομνηνών (11ος-12ος αιώνας). Το κτίριο αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, με το ανώτερο να περιλαμβάνει τον νάρθηκα και τον κυρίως ναό, ενώ το οστεοφυλάκιο με τους δύο θαλάμους καταλαμβάνει τον κάτω όροφο, που εκτείνεται κάτω από τον κυρίως ναό. Το σχέδιο με μολύβι του 16ου αιώνα ενός κλίτους, το οποίο είναι ορατό πάνω από την πολύτιμη είσοδο του ναού στον παλαιό σοβά του εσωτερικού τοίχου του νάρθηκα, χρονολογείται από την ίδια εποχή που έγινε και η πέτρινη πλακόστρωση του νάρθηκα. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης και ενίσχυσης του κτιρίου, κάτω από το δάπεδο του νάρθηκα ανακαλύφθηκαν οστά από δύο ταφές λαξευμένες στο φυσικό βράχο. Η σχεδιαζόμενη ανάλυση άνθρακα και DNA θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για να χρονολογήσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τη σημαντική ανοικοδόμηση της εκκλησίας τον 16ο αιώνα, συνδέοντας την ενδεχομένως με τους δεύτερους κτήτορες της μονής από τη Βλαχία.
