Μερτζιμέκης Νικόλαος, Εκκλησιαστικά χρυσοκέντητα άμφια στην αθωνική μονή των Ιβήρων: πηγή γνώσης και μνήμης
Περίληψη
Η παρούσα εργασία πραγματεύεται ένα ζεύγος χρυσοκέντητων επιμάνικων, αφιέρωμα ευσεβών χριστιανών από τη μακρινή χερσόνησο της Καμτσάτκα προς την αθωνική μονή των Ιβήρων, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η αφιερωτική επιγραφή τους.
Η θεματολογία των δύο επιμάνικων δεν ανήκει στα συνηθισμένα θέματα διακόσμησης. Στο πρώτο από τα δύο επιμάνικα είναι κεντημένο το κτιριακό συγκρότημα της μονής των Ιβήρων.
Στο δεύτερο επιμάνικο εικονίζεται η χερσόνησος του Άθω. Περιμετρικά της παράστασης είναι κεντημένη η συνέχεια της αφιερωτικής επιγραφής η οποία αναφέρει ότι η αφιέρωση έγινε από κάτοικο της εν λόγω περιοχής για την αιώνια μνημόνευσή του και την άφεση των αμαρτιών του.
Στην εκτέλεση και των δύο παραστάσεων χρησιμοποιείται το αργυρόνημα και το χρυσόνημα, καθώς επίσης και μεταξωτές κλωστές. Συγκεκριμένα οι επιγραφές, οι σταυροί, οι θυρεοί, ο Άθωνας, το περιτείχισμα της μονής και ο καθολικός ναός είναι κεντημένα με χρυσές και αργυρές κλωστές. Για το φυσικό τοπίο, λόφους, δέντρα και γη χρησιμοποιούνται μεταξωτά νήματα σε γήινες αποχρώσεις.
Από τα τεχνοτροπικά και στιλιστικά στοιχεία, αλλά λαμβάνοντας υπόψη και τα ιστορικά στοιχεία της περιοχής, μπορούμε να εντάξουμε χρονολογικά τα επιμάνικα στο δεύτερο μισό του 18ου και το πρώτο μισό του 19ου αιώνα και μάλλον αποτελούν έργα λαϊκού τεχνίτη. Παρόλα αυτά, παρατηρεί κανείς, με δικαιολογημένη έκπληξη, το πόση ζωντάνια κατορθώνει να δώσει ο χρυσοκεντητής στα έργα του με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτει.
Η σπουδαιότητά των εν λόγω ιερατικών αμφίων έγκειται στο γεγονός αφενός ότι είναι τα μόνα γνωστά μέχρι σήμερα επιμάνικα με τέτοιου είδους θεματολογία στα σκευοφυλάκια του Αγίου Όρους, αφετέρου ότι είναι τα μοναδικά κειμήλια της περιόδου αυτής με τόπο προέλευσης την χερσόνησο της Καμτσάτκα.
