Περίληψη / Summary
Ο Άθως είναι το μεγαλύτερο Βυζαντινό Μουσείο, έλεγε κάποιος ακαδημαϊκός. Επομένως, για να ασχολη¬θεί κανείς με τη δική του ύπαρξη, θέλει πολύ θάρρος, επιμέλεια και κόπο. Στην εργασία μας, η οποία φέρει τον τίτλο: «Η εσωτερική αυτοδιοίκηση των Ιερών Μονών του Αγίου Όρους Άθω», ασχοληθήκαμε, όσο ήταν δυνατόν, με τη διαμόρφωση και την οργάνωση του αγιορειτικού καθεστώτος από τις απαρ-χές του αθωνικού μοναχισμού μέχρι την πτώση του Βυζαν-τίου. Τα προνόμια που έλαβε από την ίδρυσή της η Αθω¬νική Πολιτεία από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες, η ανεξαρτη-σία και η αποδέσμευσή της από την διοικητική και εκκλησια¬στική εξουσία, την οδήγησαν στην σταθε¬ρότητα και μακρο¬χρόνια ζωή της. Κανένα μοναχικό χριστιανικό καθεστώς δεν επιβίωσε πάνω από τρεις- τέσσερις αιώνες, ούτε στην Αίγυ¬πτο, ούτε στην Παλαι¬στίνη, ούτε στη Συρία ή Μικρά Ασία… Το Άγιον Όρος, όμως, έχει ξεπεράσει χίλια χρόνια ύ-παρξης. Και αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ορ-γάνωσή του, δηλαδή στο καθεστώς της εσωτερικής αυτο-διοίκησης. Η σημαντική δράση του Οσίου Αθανασίου του Αθωνί¬του και άλλων αθωνιτών πατέρων, είχαν ευεργετικά αποτελέ-σματα στο καθεστώς της εσωτερικής αυτοδιοίκησης της Α-θωνικής Πολιτείας. Κατά τη διάρκεια της εργασίας μας συμβουλευθή¬καμε διάφορες αγιορείτικες και ξένες πηγές από τις οποίες πιο σημαντικές είναι: Ακανθόπουλος Π. Ι., Κώδικας Ιερών Κανό-νων και Εκκλησιαστικών Νόμων, β´ έκδοση…, Γεδεών Μανου¬ήλ Ι., Ο Άθως. Αναμνήσεις - Έγγραφα - Σημειώσεις, εν Κων¬σταντινουπόλει 1885 και Πατριαρχικοί Πίνακες. Ειδήσεις Ιστορικαί Βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινου¬πόλεως από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ του Γ´ του από Θεσσα¬λονίκης (36-1884), εν Κωνσταντινουπόλει 1888. Κτενάς, Απαντα εν Αγίω Όρει Ιερά Καθιδρύματα εις 726 εν ό¬λω ανερχόμενα και αι προς το δούλον Έθνος υπηρεσίαι αυτών, εν Αθήναις 1935. Τρωϊάνος Σ. Ν. Οι Νεαρές Λέοντος Στ´ του Σοφού. Στο πρώτο κεφάλαιο ασχοληθήκαμε με τους μοναχι¬κούς θεσμούς, την οργάνωση των μονών του Αγίου Ό¬ρους και με την πνευματική ζωή των αθωνιτών μονα¬χών. Μελετήσαμε εδώ τα προβλήματα της εσωτερικής αυτοδιοίκησης, της λειτουργίας των αυτοδέσποτων μο¬νών και το ρόλο που διαδραμάτιζαν σ᾽ αυτές οι λεγό¬μενοι χαριστικάριοι. Στο δεύτερο μέρος της εργασίας ασχοληθήκαμε με τα προνόμια, την οργάνωση του αθωνικού καθεστώτος και τη ρύθμιση των ζητημάτων της εσωτερικής αυτοδιοί¬κησης. Εί-δαμε, επίσης, πότε η Ιερή Χερσόνησος του Άθω ονομάστηκε επίσημα «Άγιον Όρος». Στο τρίτο κεφάλαιο μελετήσαμε την γενική νομοθε¬σία της Αθωνικής Πολιτείας, την διαμόρφωση της εσω¬τερικής αυ¬τοδιοίκησης και την αυτοκρατορική νομοθε¬σία για το Άγιον Όρος. Ελπίζουμε η μελέτη αυτή να αποτελέσει έναν μικρό οδηγό για τους ερευνητές που ενδιαφέρονται για το καθεστώς του Αγίου Όρους, διά μέσου του οποίου θα ανακαλύψουν και¬νούριες πληροφορίες και θα κατανοήσουν ότι το καθεστώς της εσωτερικής αυτοδιοίκησης της Αθωνικής Πολιτείας θα παραμείνει αμετάβλητο και αλώβητο μέσα στους αιώνες.
Mount Athos is the greatest Byzantine museum, as an academi-cian used to say. Therefore, it takes real courage, diligence and hard work to pursue a serious study of its existence. In our paper titled "The internal self-government of the Holy Mount Athos Monasteries (9th-15th centuries)", we tried to explore in as much depth as possible the establishment and organisation of the regime of Mount Athos from the onset of Athonite monasticism until the fall of Byzantium. The privileges granted by the Byzantine emperors to the Athonite Community from the time of its foundation, its inde-pendence and disengagement from the ecclesiastical authorities, led to its stability and long life. No other monastic Christian community has ever survived for longer than three or four centuries, neither in Egypt or Palestine, nor in Syria or Asia Minor or anywhere else. Mount Athos, though, has over a thousand years of existence, and this is to a large extent due to the organisation of this community, i.e. to the status of its internal self-government. The important action of St Athanasius the Athonite and other Athonite fathers had beneficial effects in the status of internal self-government of the Athonite Community. During the preparation of our paper, we consulted several hagioretic and other resources the most important of which are the following: Prodromos I. Akanthopoulos, Code of Sacred Rules and Ecclesiastical Laws, 2nd edition. Manuel I. Gedeon, Athos. Memories - Documents - Notes, Constanti-nople 1885. Manuel I. Gedeon, Patriarchal Tables, Historical and Biographical Information about the Patriarchs of Constantinople from Andrew the First-called to Joakim III (36-1884), Constantinople 1888. Ch. Ktenas, All the holy establishments on Mount Athos, 726 in all, and their services to the enslaved nation, Athens 1935, and Troianos S. N., The Novels of Leo VI the Wise. In the first chapter we analyse the monastic institutions, the organisation of the Holy Mount monasteries and the spiritual life on the Athonite monks. We also examine the issues of the internal self-government, the operation of the self-governing monasteries and the role charistikarioi have played in the monasteries. In the second chapter of our paper we focus on the privileges, the organisation of the Athonite regime and the regulation of internal self-government issues. We also see when the Holy Peninsula of Mount Athos was officially renamed to "Agion Oros" (Holy Mount). In the third chapter we examine the general legislation of the Athonite Community, the development of its internal self-govern-ment and the imperial legislation concerning the Holy Mount. Hopefully, this study will be a small useful guide for the researchers who are interested in the regime of the Holy Mount, which will help them discover new information and understand that the status of the internal self-government of the Athonite Community will remain unchanged and intact over the centuries
