Περίληψη / Summary
Σεραϊδάρη Κατερίνα, Οι περιπέτειες ενός φορητού βυζαντινού ψηφιδωτού.
Το άρθρο αφηγείται δύο παράλληλες ιστορίες : η μία αφορά μια αγιορείτικη εικόνα του 14ου αιώνα που βρισκόταν στη συλλογή ενός Ρώσου διπλωμάτη το 1894 πριν αγοραστεί από το Μουσείο Dumbarton Oaks στην Ουάσινγκτον, και η άλλη την ανάδυση ενός νέου αντικειμένου μελέτης στον τομέα της βυζαντινής τέχνης γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν τα ψηφιδωτά αυτά για πρώτη φορά μελετούνται συστηματικά, κάτι που οδηγεί αναπόφευκτα στο να γίνουν όλο και πιο περιζήτητα για τους συλλέκτες. Εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο ένας τύπος αντικειμένου (τα μικρά φορητά ψηφιδωτά του Βυζαντίου) αναγνωρίζεται και προσδιορίζεται επιστημονικά στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι προσπάθειες καθορισμού αυτού του τύπου αντικειμένου σηματοδοτήθηκαν από την παραγωγή ενός καταλόγου που επέτρεπε για πρώτη φορά να φανεί ποιές από αυτές τις βυζαντινές μικρογραφίες είχαν επιβιώσει στο πέρασμα του χρόνου. Οι διάφοροι κατάλογοι που έγιναν κατόπιν αποκάλυψαν τη μεγάλη σπανιότητα αυτών των ψηφιδωτών που ήταν ήδη περιζήτητα μεταξύ των Ιταλών συλλεκτών κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης. Το άρθρο παρακολουθεί την πορεία ενός τέτοιου ψηφιδωτού, το οποίο, αφού διατηρήθηκε στη θέση του στο σκευοφυλάκιο της Μονής Βατοπεδίου για αιώνες, μετακινήθηκε στην συνέχεια αρκετές φορές. Η αλλαγή της ιδιότητάς του (από αντικείμενο λατρείας σε μουσειακό έργο), οι συνθήκες των μετατοπίσεών του και οι διαφορετικές μορφές ανταλλαγής στις οποίες ενεπλάκη (δώρα αλλά και πωλήσεις) αποκαλύπτουν την συσχέτιση με την ανάπτυξη των επιστημονιικών μελετών για αυτά τα ψηφιδωτά. Η συνάρθρωση μεταξύ αυτών των δύο ιστοριών δείχνει ότι η διαδικασία οργάνωσης της γνώσης για ορισμένα θέματα μπορεί να επηρεάσει άμεσα την αγορά τέχνης και αρχαιοτήτων.
The patrimonial trajectory of a portable Byzantine mosaic This article tells two parallel stories: one about a 14th century Athonite icon that was in the collection of a Russian diplomat in 1894 before it was acquired by the Dumbarton Oaks Museum, and the other is the emergence of a new object of study in the field of Byzantine Art starting at the end of the 19th century, precisely when these pieces (that were being studied systematically for the first time) were increasingly sought after by collectors. Thus, this article examines how a type of object (small portable mosaics) was identified and named at the end of the 19th century. Efforts to define this type of object were signified by the production of lists of byzantine miniatures that had survived the passage of time. Inventories revealed the great rarity of these pieces that were already highly desirable amongst Ita- lian collectors during the Renaissance. This article follows the trajectory of one such mosaic, which after having been kept in place in the treasury of the Vatopedi Monastery, was moved around a number of times. Its change of status (from object of devotion to a museum work), the conditions of its displacements and the different forms of exchange in which it was involved (gifts but also sales) reveal a correlation with the development of archeolo- gical studies on such portable mosaics. The articulation between these two stories shows that the process of organizing knowledge on certain topics can directly affect the art and antiquities market.
