Keywords: Mount Athos, Islamic art, ‘Pula’ ceramics, Venetian art, Venetian diptychs, Verre églomisé
Περίληψη
Στα μοναστήρια του Αγίου Όρους, μεταξύ διαφόρων αντικειμένων βυζαντινής και μεταβυζαντινής ιερής τέχνης και κειμηλίων, σώζονται έργα που χρονολογούνται από τον 13ο έως τον 15ο αιώνα και κατασκευάστηκαν από μουσουλμανικά και λατινικά εργαστήρια. Η μουσουλμανική τέχνη στο Άγιο Όρος δεν είναι άγνωστη. Βρίσκουμε ισλαμικά αντικείμενα, ιδίως καντήλια σε σχήμα καμπάνας του 13ου αιώνα, στα μοναστήρια της Μεγίστης Λαύρας, του Δοχειαρίου και του Αγίου Παύλου (στην τελευταία περίπτωση, το καντήλι χρησιμεύει ως βάση για έναν βενετσιάνικο σταυρό). Τα περισσότερα λατινικά ή δυτικά αντικείμενα στο Άγιο Όρος κατασκευάστηκαν στη Βενετία ή παρουσιάζουν έντονες βενετσιάνικες επιρροές. Μεταξύ των τελευταίων μπορούμε να διακρίνουμε τη λεγόμενη κρατητήρα, ένα είδος λειψανοθήκης (ιερό κύπελλο), τα άλλα αντικείμενα που αποτελούν μέρος της δωρεάς του Σέρβου δεσπότη των Ιωαννίνων (Δυτική Ελλάδα) Θωμά Πρελιούμποβιτς´ και το ιερό κύπελλο γνωστό ως ίασπης, τα οποία φυλάσσονται στη μονή Βατοπεδίου. Επιπλέον, μπορούμε να συμπεριλάβουμε μερικά ασημένια καλύμματα εικόνων, με γοτθικά στοιχεία. Σε αυτά τα έργα τέχνης υπάρχει ένα μείγμα βυζαντινής και βενετσιάνικης τέχνης και συνεπώς δεν μπορεί να αποκλειστεί η συνεργασία Ελλήνων και Λατίνων καλλιτεχνών. Όσον αφορά τα βενετσιάνικα αντικείμενα που κατασκευάστηκαν μεταξύ του τέλους του 13ου και των αρχών του 15ου αιώνα, θα θέλαμε να επισημάνουμε τα δίπτυχα με μικρές εικόνες (από ξύλο, ασήμι, ορεία κρύσταλλο, ημιπολύτιμους λίθους, μαργαριτάρια και περγαμηνή) από τα μοναστήρια του Χιλανδαρίου και του Αγίου Παύλου, καθώς και το εικονίδιο με τη μορφή του Χριστού στο θρόνο από το μοναστήρι του Αγίου Παύλου, κατασκευασμένο με την τεχνική Verre églomisé. Από το ίδιο μοναστήρι έχουμε τον βενετσιάνικο σταυρό που είναι στερεωμένος σε ένα χάλκινο καντήλι από σελτζούκικο χαλκό του 13ου αιώνα.
