Καραμανίδου Άννα,
Ευθύμιος Μακεδών Τραπεζούντιος Λαυριώτης: το συγγραφικό του έργο.
Θεσσαλονίκη 2003
Περίληψη / Summary
Για την γραμματεία της περιόδου της Τουρκοκρατίας έχουν γραφεί πολλά και αξιόλογα έργα από Ελληνες και ξένους ερευνητές. Υπάρχει πάντως ακόμη αδιερεύνητο υλικό, ευρισκόμενο σε αρχεία και σε χειρόγραφα ιδιαίτερα των Μονών του Αγίου Όρους. Χαρακτηριστική επ'αυτού είναι η περίπτωση του ιερομονάχου Ευθυμίου Τραπεζουντίου του Μακεδόνος Λαυριώτου προηγουμένου της ιεράς Μονής της Μεγίστης Λαύρας κατά τον 18ο αι. Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζονται ο Ευθύμιος και η εποχή του. Με τις ελάχιστες πληροφορίες που εντοπίσαμε στα ανέκδοτα έργα του, επιχειρούμε χρονολόγηση της γεννήσεώς του, προσδιορίζουμε το terminus post quem της κοιμήσεώς του και εκτιμούμε ότι ήταν με το μέρος των παραδοσιακών "Κολλυβάδων", της φιλοκαλικής αναγέννησης του 18ου αι. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζουμε για πρώτη φορά το περιεχόμενο των τεσσάρων έργων του Ευθυμίου: 1) Προσκυνητάριον της ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας, έργο μεγάλης ιστορικής και αρχαιολογικής αξίας για τις πληροφορίες της καταστάσεως της Μονής και των κειμηλίων της κατά τον 18ο αιώνα. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1765. 2) Στηλίτευσις του αντιθέου πάπα, ογκώδες αντιρρητικό αυτόγραφο έργο, στο οποίο αναιρούνται οι κακοδοξίες του παπισμού σε 15 ενότητες. Το έργο ολοκληρώθηκε το 1767. 3) Μέλισσα, έργο στο οποίο ο συγγραφέας ανθολογεί θεολογικούς λόγους και ομιλίες επωφελείς. 4) Ιχνογραφία του Αντιχρίστου κατά την Παλαιά και Καινή Διαθήκη, αυτόγραφο έργο στο οποίο παρουσιάζεται το πρόσωπο και τα γενικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Αντιχρίστου. Στο τρίτο κεφάλαιο επιχειρούμε μια σύνθεση της διδασκαλίας του Ευθυμίου, όπως προκύπτει εν γένει από το συγγραφικό του έργο και κυρίως από το αντιρρητικό του έργο "Στηλίτευσις του αντιθέου πάπα".
A great deal has been written on the literary production during the Turkish Occupation of Greece by importatnt greek and foreign researchers. There still remains, however, a bulk of unresearched material found mainly in archives and manuscripts in the Holy Mount. Such a characteristic case is that of the priest-monc Efthimios Trapezountios the Macedonian, abbot of the Holy Monastery of M. Lavra who lived in the 18th cent. There are only a few references to him and his work, we therefore lack a full and charpicture of him. His invaluable work remains unknown and unresearched as it is still unpublished, found only in Mount Athos codices. Efthimios and his age are presented in the first chapter. Based on the poor information found in his unpublished work, we attempt to determine the date of his birth and the terminus post quem of his holy departure. We assess that he belonged to the group of "Kolyvades" and also that he was devoted to the movement for the rebirth of the tradition of "Filokalia" of the 18th cent. In the second chapter we relate the content of the four books written by Efthimios: 1) Proskinitari of the holy Monastery of Megisti Lavra. Aninvaluable record of the condition of the Monastery and the relics found there during the 18th cent. A work of great historical and archaeological value, completed by Efthimios in 1765. 2) A Castigation of the Ungodly Pope: a bulky volume in which the futher refutes the Pope's erroneous beliefs in 15 units. 3) The Bee: a collection of speeches and sermons. A work completed in 1767. 4) A sketching of the Antichrist according to the Old and New Testament: a hand-written work relating to the person and the general features of the Antichrist. In the third chapter we attempt a synthesis of Efthimios' teachings as these are echoed in this theological work and mainly in this "A Castigation of the Ungodly Pope'.
