-1.jpg)
Περίληψη
Radojicic Djordje, Η δεύτερη επιστολή του Πρώτου του Αγίου Όρους Γαβριήλ προς τον βασιλιά της Ουγγαρίας Ιωάννη Ζαπόλια (χρονολογούμενη από το 1534)
Από την αλληλογραφία που έλαβε χώρα, στα σλαβονικά-σερβικά, μεταξύ του βασιλιά της Ουγγαρίας Ιωάννη Ζαπόλια και του Πρώτου του Αγίου Όρους Γαβριήλ, μέχρι σήμερα ήταν γνωστή μόνο η δεύτερη επιστολή του βασιλιά, την οποία, κατόπιν διαταγής του, έγραψε ο λογοθέτης Λάκο «από το Ματσέστι» στο Μπουντέ το 1533/34. Η δεύτερη επιστολή του Γαβριήλ δεν είχε κατάληξη. Όσον αφορά τις επιστολές με τις οποίες ξεκίνησε η αλληλογραφία, γνωρίζουμε μόνο ότι η πρώτη απάντηση του Γαβριήλ φυλάχθηκε στο βασιλικό θησαυροφυλάκιο.
Η αλληλογραφία αυτή, στο μέτρο που μας έχει διασωθεί, βρισκόταν στο χειρόγραφο της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Βελιγραδίου, αρ. 404, που χρονολογείται στον 17ο αιώνα. Δυστυχώς, το χειρόγραφο αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς το 1941, μαζί με ολόκληρη τη Βιβλιοθήκη, κατά τη γερμανική εισβολή στη Γιουγκοσλαβία. Η αλληλογραφία δημοσιεύθηκε από τον S. Matis στο περιοδικό Bogoslovlje, IX, 1934, σ. 5-17. Παράλληλα με το πρωτότυπο κείμενο, παρατίθεται και η μετάφραση στη σύγχρονη σερβοκροατική γλώσσα.
Ήταν γνωστό, ακόμη και πριν, ότι ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Ιωάννης Ζαπόλια, ο οποίος ήταν γιουγκοσλάβικης καταγωγής, αλληλογραφούσε στα σλαβονικά-σερβικά. Διατίθενται τρεις επιστολές που απευθύνονταν στους εκπροσώπους της τουρκικής εξουσίας στη σερβική χώρα που είχε κατακτηθεί. Ο Πρώτος Γαβριήλ, ρωσικής υπηκοότητας (το επώνυμό του ήταν Μστισλάβιτς), διοίκησε τρεις φορές την μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους κατά τη δεύτερη, τρίτη και τέταρτη δεκαετία του 16ου αιώνα. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνία. Μετέφρασε από τα ελληνικά στα σλαβονικά-σερβικά. Έτσι, έχουμε τη μετάφρασή του για την αρχική ιστορία του Αγίου Όρους και δύο λειτουργικά κείμενα. Έγραψε τη βιογραφία του Νήφωνα, μιας σημαντικής εκκλησιαστικής προσωπικότητας των Βαλκανίων (ήταν μητροπολίτης Θεσσαλονίκης από το 1484 έως το 1486, δύο φορές πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, από το 1486 έως το 1488 και από το 1496 έως το 1498, και διοικούσε τις εκκλησιαστικές υποθέσεις στη Βλαχία το 1504).
Ο βασιλιάς Ζαπόλια απευθύνθηκε στον Πρώτο Γαβριήλ λόγω του μεταρρυθμιστικού κινήματος του Λούθηρου που είχε εξαπλωθεί και στην Ουγγαρία. Ζήτησε από τον Πρώτο να εκφράσει κριτικά τις απόψεις του για τις θεολογικές ιδέες του Λούθηρου. Ενώ η αλληλογραφία αυτή ήταν σε εξέλιξη, ο Λούθηρος ήταν ακόμη ζωντανός και ασκούσε πλήρως τη δραστηριότητά του. Η αλληλογραφία αυτή αποτελεί, συνεπώς, μια ενδιαφέρουσα και πολύ σημαντική ιστορική πηγή.
Το τέλος της δεύτερης επιστολής του Γαβριήλ, που δημοσιεύεται εδώ, βρέθηκε στο χειρόγραφο του μοναστηριού του Cetinje, αρ. 56, που χρονολογείται από το 1558. Με αυτόν τον τρόπο, διαθέτουμε πλέον και την πλήρη επιστολή του Γαβριήλ. Δυστυχώς, εξακολουθεί να λείπει η ακριβής ημερομηνία, αλλά μπορούμε με αρκετή βεβαιότητα να την αποδώσουμε στο έτος 1534. Οι τελευταίες γραμμές αυτής της επιστολής ήταν αφιερωμένες στην καθολική εκκλησία. Με σκοπό να την εξευτελίσουν και να την προσβάλουν, περιγράφονται ιστορίες για τους ανάξιους πάπες, τον Πέτρο τον Λάλη και τον Στέφανο. Ο πρώτος, σύμφωνα με την επιστολή, ήταν ακόλαστος και πονηρός, ενώ ο δεύτερος ήταν γυναίκα. Αυτές οι ιστορίες είχαν ως σκοπό να εξηγήσουν με χλευαστικό τόνο γιατί οι καθολικοί ιερείς δεν έχουν μουστάκι ούτε γένια και πώς ο πάπας έγινε κοσμικός ηγέτης. Επιπλέον, χλευάζουν την ίδια την εκλογή των παπών, ισχυριζόμενοι ότι κατά την εκλογή εξετάζεται αν ο πάπας είναι αρσενικού φύλου.